Nog meer uien

Of ik ook een recept wist om zelf Amsterdamse uien te maken. Tjee... vast wel, maar ik zou lekker een potje kopen, want als je zelf aan de slag gaat moet je meteen een hele bubs maken, weer een kelderplank vol. Maar goed, voor wie wil, probeer het eens zo:
Amsterdamse uien
Nodig: 2,5 kilo (st. Jans-)uien, ca 1 1/4 liter innmaakazijn, 30 witte peperkorrels, wat laurierbladen, wat mosterdzaad, 1 flinke eetlepel gemalen kurkuma.
Bereiding: kuis de uitjes en zet ze met wat zout bestrooid enige uren weg.Laat ze op een vergiet zo droog mogelijk uitdruipen en doe ze dan in geod schoongemaakte potten. Verdeel er de peperkorrels, laurierbladen en het mosterdzaad over.
Meng de kurkuma met een beetje van de azijn tot een papje en roer het door de rest van de azijn. Verhit deze en laat even trekken. Giet dan over de uien. Je kunt ook wachten tot de azijn weer is afgekoeld. Goed afsluiten en dan geduld.

Ze zeggen dat het oorspronkelijke recept van saffraan spreekt, maar dat kan ik haast niet geloven. In de tijd dat dit soort tafelzuur populair werd beschikten we hier al ruimschoots over kurkuma uit de Oost. Saffraan ook veel te duur en delicaat om voor een dergelijk gerecht te gebruiken. Maar het klinkt natuurlijk wel chic!

Meer uiensoep

Waarom sambal brandal in de uiensoep? Ik weet niet, in het laatste jaren zeventig studentenhuis waar ik woonde heette dat vanwege de oudedeurensmaak. Oelek te droogscherp, dit net leuk, trassi mag ook. Het recept is verder ook heel jaren zeventig. Terwijl de eerste pakjes fabrieksuiensoep al op de markt kwamen, er ook niet heel erg lekkere Campbellblikjes uiensoep waren, gingen wij liever zelf aan de slag.
En of er geen oudere uiensoeprecepten zijn. Jawel hoor, bijvoorbeeld in de Utrechtse keukenmeid uit de 18e eeuw, maar of dat recept nou heel veel anders en spannender is?
Oordeel zelf:
Uyen-soep, hoe te maken.

Snydt eenige sneden roggenbrood aan schyfjes, giet er kokend vleeschnat op; neemt dan eenige Uyens, snydt ze langwerpig, brandt ze in boter, legt ze tusschen het brood en zet het dan te samen op eene koolvuur wat te koken.

Mmmm.... roggenbrood wat aan de zware kant en kaas en sambal zouden ook dit recept ernstig opleuken.

Uienveld

Toen ik halverwege september naar Zeewolde reed, zag ik velden vol net gerooide uien liggen drogen. Mooi gezicht, heerlijke geur van de belofte van een mooie blonde uiensoep. Het merendeel is voor de export bestemd, tenzij Nederland massaal wekelijks een kommetje of wat uiensoep gaat eten. Maar daar geloof ik niets van.
Toch is het niet veel werk:

Uiensoep

Nodig: 3 grote uien in dunne kwart ringen gesneden; boter of olie, 1 liter groentebouillon, peper, sambal brandal, per persoon schijfje stokbrood met geraspte kaas.
Smoor de uien in de boter of de olie, maar laat ze niet bruin worden, wel zacht. Giet er bouillon bij en breng het geheel aan de kook. Roer er een theelepeltje sambal brandal door. En laat een kwartiertje trekken op een zacht pitje. Even proeven of er nog zout of peper bij moet. Zo ja, doen, anders laten.
Rooster dan de schijfjes stokbrood onder de gril en doe er op het laatst de geraspte kaas op zodat die even kan smelten. Leg in iedere soepkom een schijf brood met kaas, en giet er de warme uiensoep over. Direct opdienen!

Biefstuk

Biefstuk bakken, het lijkt zo simpel. Maar laatst sprak ik iemand die daar toch moeite mee had. Lang geleden legde de Belgische televisiekok Etienne Cocquyt in zijn programma Kwizien uit hoe je dat het beste kon doen. Het zal best al 25 jaar of langer geleden zijn.
Mengsel van roomboter en olie goed in de pan verhitten (tegenwoordig doen wij alleen nog maar plantaardige olie) biefstuk aan de ene kant dichtschroeien en wachten tot de biefstuk gaat zweten en het bloed naar buiten komt. Dan omkeren en opnieuw wachten tot het bloed naar buiten komt, vuur halfzacht draaien en nog een keer omkeren. Klaar.
Op de foto natuurlijk prachtige melkkoeien, of misschien wel dubbeldoelkoeien. Basis voor een goede biefstuk is natuurlijk eersteklas vlees en dat haal je bij een echte slager. Niet van dat verwaterde supermarktenschoenzoolvlees.

Verwende koeien

In de stal van de boerderij van Martine Kruider (Ik ben Boerin) in Zeewolde staan de koeien een beetje gezellig door elkaar. Wie zin heeft laat zich de rug schurken door deze prachtige elektrisch aangedreven borstel. Ziet er een beetje uit als een kruising tussen de wasstraat voor de auto en de schoenpoetsautomaat. Leuk dat ze zo iets voor koeien bedenken!

Mini appeltjes

Heel wat anders dan de forse Notarisappels zijn deze verwilderde appeltjes die ik plukte in de Eifel vorige week. Ze stonden aan de rand van een nutsbosje bij een dorpje even buiten Bad Muenstereifel, duidelijk niet aangeplant, maar zaailing. Mens of dier heeft er ooit een klokhuis achtergelaten. De kleine groene appeltjes zijn nog iets groter dan de echte wilde appel, die overigens wel in de Eifelse bossen voorkomt. Misschien is dit wel een spontane hybride. Ik heb ze nog niet geproefd.

Notarisappel

De oogst van 2008. Sommige exemplaren wegen meer dan 300 gram, het topstuk 335 gram!

Jujubes

Jonneke mailde dat ze in Venezia jujubes had gekocht. Kleine vruchten met een pit. Een euro per ons. Kennen we hier in dit land niet zo. Waarom eigenlijk niet? Niet de moeite van het importeren waard? Wie weet dat?
Beetje geschiedenis: De jujube is al in de Antieke tijd in Europa geintroduceerd. Herodotus spreekt al over deze dadelsoort, waarvan je een wijn kon maken waarvan je niet dronken werd.
Er zijn op dit moment twee belangrijke varianten, de Indiase en de Chinese. Die van Jonneke zijn de Indiase, die ook op ruime schaal in Zuid Europa zijn aangeplant, ze schijnen licht laxerend en kalmerend te werken.
De Egyptenaren en Phoeniciers gebruikten een mengsel van jujubes, dadels, gedroogde vijgen en rozijnen. Deze vier vruchten voor de borst kookten ze tot een dikke stroop, die bij aandoeningen van de luchtwegen werd voorgeschreven. Ook de Romeinen kenden dit drankje, maar die dronken het meer voor het lekker dan voor de medicijn.

Je kunt de jujube in de herfst plukken, wanneer hij rossig-rood is, je haalt de pit er uit en laat ze wat drogen in de zon. Dan kun je ze gewoon of geroosterd oppeuzelen. Maar je kunt hem ook koken met wat honing en citroensap en er een marmelade of gelei van maken.
De jujube is dan ook nog eens heel voedzaam, omdat er veel mineralen in zitten en veel vitamine C. Ze verhogen het immuunsysteem en zijn goed bij verhoogde cholesterol. Jakkes, dat klinkt al weer heel modieus naar cranberry enzo.

Nog een beetje geschiedenis: De Assyriers plantten de jujube al in hun boomgaarden aan en Plinius zegt dat de Romeinen hem vanuit Syrie naar Rome brachten tijdens de regering van Augustus. De lotus jujube (Zizyphus lotus) is het fruit van de Lotuseters van Libie, die bekend zijn uit Homerus, Herodotus, Theophrastus en Plinius.

Familiereunie

Gisteren kwamen moeder, nazaten en vriendinnen en de baasjes van Tessa Teckel bijeen in Soest. Twaalf teckels rollebolden over elkaar heen, een prachtig gezicht. Moeders zelf was nauwelijks onder de indruk, zij hield zich bezig met een flinke tak die nodig moest worden gesloopt. Oh, heeft Bismarck het daarvan!
En zo werd er veel gekeken en vergeleken, en wat zijn ze allemaal mooi en lief.
Een lekkere wandeling over de Soesterduinen maakte deel van het programma uit en natuurlijk een groepsfoto. Mens en dier genoten van het mooie weer en het gezelschap. Bijzonder gezicht, een trosje teckels.

Update: of ik ook een foto van dichterbij kon leveren. Hierbij:

Meer Barbaren

Jonneke zag de originele tentoonstelling in Venetie en stuurde alsnog deze link: http://www.palazzograssi.it/roma/index.htm
Voor meer voor of na pret.

Op de foto een Tutulusfibela uit de 2e helft van de 3e eeuw van onze jaartelling, afkomstig uit het vorstengraf van Hassleben in Thuringen.

Lage Vuursche

Vanmorgen heerlijk gewandeld door de bossen bij de Lage Vuursche, waar de jaarclub haar veertigjarig bestaan viert. Drie hele dagen voor mij nog steeds geen haalbare kaart, maar een ochtendje door de bossen zwerven inclusief Bismarck gaat prima.
Ze zitten trouwens in een leuk hotelletje, De Kastanjehof, aanrader, leuke terrassen en zo de bossen in met keurig uitgewerkte wandelingen.
www.kastanjehof.nl

Moppie Mozart

Een onbekende compositie van WAM dook op in een bibliotheek in het Franse Nantes. Vorig jaar troffen onderzoekers hem in de bibliotheek aan. Inmiddels heeft het Mozarteum in Salzburg de bladmuziek authentiek verklaard op basis van het handschrift en de ondertekening. Het werk zou uit twee delen bestaan, een stuk van vijftien maten en een tweede moeilijk leesbaar deel. Meer is er nog niet over bekend.
Ben wel benieuwd naar hoe het klinkt en wanneer WAM het gecomponeerd heeft. Daar zou zijn handtekening iets over kunnen zeggen, maar ook de stijl van het stuk. Afwachten maar.

Barbaren

Romeinen noemden alle niet-Romeinen Barbaar. Dat waren er in het Noord-Westen van Europa best veel. En je kunt ze nu gaan bekijken in Bonn. Twee tentoonstellingen schreeuwen om aandacht. Rome en de Barbaren in de Kunsthalle en de Langobarden in het Landesmuseum. Ik zag ze afgelopen zondag met inmiddels Eifelse vriendin M. allebei en dat was een prima combinatie. Waar de Kunsthalle overloopt van mooie dingen, soms een beetje te veel mooie dingen, zonder veel achtergrond en samenhang, daar gaf het verhaal van de Longobarden diepgang. Heel mooi was wel de volksverhuizing digitaal uitgebeeld met wolken volken die rondtrokken. Ooit geweten dat de Bourgondiers ergens aan de Elbe begonnen zijn?
Heel fraai was de achteraf bedachte oorsrpong van de Longobarden, die net als alle beschaafde volken natuurlijk van een mythologische proportie moest zijn. De Romeinen hadden een Trojaanse afkomst al bedacht, voor hen bleef een Skandinavische herkomst over, waar ook een godenrijk van allure was om de status van godverkoren te kunnen construeren. Het manuscript waarin het opgetekend is kun je deels inzien.
Wat een groot voordeel is van de Europese eenwording: de vondsten van opgravingen uit vrijwel heel Europa waren te bezichtigen, waardoor een mooie lappendeken ontstond van materiaal, zodat je goed kon vergelijken.
Wij leren het uiteenvallen van het Romeinse Rijk door een tamelijk Christelijk getinte bril bekijken. Alsof het heil over Europa pas weer kwam wanneer er een hecht netwerk van bisdommen is opgericht. Kan wat genuanceerder. Om te beginnen is er al in de derde eeuw een bisschop in bijvoorbeeld Speier, dat dan nog prettig tot het Romeinse Rijk behoort. Hetzelfde gaat op voor een groot deel van Gallie. Dat de manier waarop de niet-Romeinen de boel organiseerden afweek van de Romeinse en Rooms-Katholieken maakt hen nog niet tot barbaren.

Het plaatje laat twee adelaarvormige zadelbeslagstukken zien uit de vijfde eeuw, gevonden in een Gepidisch vorstengraf in Apahida in Roemenie. Ze zijn 11,6 centimeter lang en van goud ingelegd met almandines.

Meer informatie http://www.bundeskunsthalle.de/index_e.htm
en: http://www.rlmb.lvr.de/ausstellungen/sonderausstellungen/default.htm

Boerin - vervolg

Wat doet de moderne jonge boerin vandaag de dag zo al? Wie dat wil weten rent nu naar de boekwinkel en koopt het boek van Martine Kruider Boerin.
Een ontzettend toegankelijk, vlot geschreven en aantrekkelijk vormgegeven boekje over wat de boerin om handen heeft, waar ze mee tobt en wat de genoegens zijn van het leven op het platteland. Martine ondervroeg boerinnen om te weten te komen wat hen bezig houdt, waar hun dagelijkse leven uit bestaat. Over dromen die uitkwamen en dromen die de mist in gingen. De bijzondere vogels in de tuin waar je subsidie voor blijkt te kunnen krijgen, gewoon omdat ze bij je willen wonen. Of de stadsmensen die buiten gaan wonen en dan klagen over de stank van de mest. Of de moeilijke winterperiode, wanneer het platteland in slaapstand schiet.
Lees je dit boek, dan krijg je niet alleen een indruk van wat de boerin allemaal doet - naast het helpen op het bedrijf regelt ze rondleidingen, runt ze vaak een boerderijwinkel, of heeft ze een eigen baan - maar Martine lepelt in hapklare brokken feiten en cijfers over het agrarisch bestaan op. En dan zijn er de tips van hoe je een boer aan de haak slaat, hoe je met zijn ouders omgaat, hoe je je opstelt in de buurt. Een inburgeringsboek dat knap inhaakt op de hedendaagste plattelandshype. Met relativeringsvermogen en humor beschreven.
Meer over het leven van de boerin op: www.ikbenboerin.nl
O ja, Martine droomt al van een volgend boek over het leven van de boerin. Dat vind ik goed nieuws.

Boerin

Gisteren was ik bij de presentatie van het boek van Martine Kruider Ik ben Boerin! Geweldig leuk boek, uitvoerige bespreking en plaatjes volgen, maar daarna ben ik dus door meer dan twintig kilometer regenfile naar huis gereden en nu heb ik dus even alleen maar zin in linzensoep, frieten of warme chocola. En natuurlijk nog lekker even in dat boek lezen. Aanrader voor iedereen die het platteland een warm hart toedraagt.

Stilleven

Zet deze tentoonstelling vast in je agenda, voor als je een uurtje over hebt en toch in Rotterdam bent. Ga dan even naar Boymans van Beuningen. Daar kun je kijken naar de stillevens van Shirana Shahbazi(1974). Deze Iraanse kunstenaar arrangeert en ensceneert stillevens, deels naar voorbeelden van oude meesters. Ze fotografeert de stillevens en vertaalt ze vervolgens naar schilderkunst of installaties. In deze eerste tentoonstelling in het vernieuwde entreegebied van Museum Boijmans Van Beuningen neemt Shahbazi onder meer een werk uit de museumcollectie als voorbeeld. Het stilleven werd nagebootst, gefotografeerd en daarna verwerkt tot een schilderij door een reclameschilder. Het effect intrigeert.
Te bezichtigen van 27 september 2008 tot 18 januari 2009

Pippeling

Het wordt tijd om de appels te gaan plukken. Dit zijn de Lunterse Pippelingen, vorig jaar geplant, nu twee appeltjes. Wat zal ik er mee doen?
Volgens Rijntje Biljardt (1840) moet ik ze stoven. Eerst in kwarten snijden en gaar koken en dan een halve fles bessensap erbij met suiker tot dat zij goed van smaak zijn; dan laat men ze nog wat stooven,doch zij moeten niet fijn worden.Staat niet bij of je ze moet schillen en de klokhuizen verwijderen, maar als je ze toch vierendeelt zou dat best meteen kunnen gebeuren.

Uil

Of we ook levende exemplaren hebben. Ja hoor kijk maar een echt levend steenuiltje op het dak van de schuur van twee boerderijen verder. Er zit een nestje in een knotwilg rechts van de schuur. En ooit zag ik een rijtje jongen op een tak dicht tegenelkaar aanzitten schurken. Schattig. Als het donker is hoor je ze roepen, beetje katachtig geluid.
Er moeten hier in de tuin meer uilen zitten, want ik vond een uilenbal, die inmiddels ook voor de wetenschap is afgestaan. Die wordt uit elkaar geplukt en vervolgens bestudeerd op inhoud. Muis, maar wat voor soort muis. We hebben hier veel soorten, als ik zo zie wat de kat thuisbrengt. Woelmuis, veldmuis, spitsmuis enzo. Weet meer van vogels dan van muizen.

Oorlog en Crisis

Elf jaar geleden publiceerde ik - samen met een oude studievriendin - Twintig Eeuwen Koken en Eten, op zoek naar de eetcultuur van onze voorouders. Daarin beweer ik dat de teloorgang van onze eetcultuur te wijten is aan de kook- en huishoudscholen. Ik hield over dat onderwerp lezingen, publiceerde artikelen.
Tien jaar later is mijn stelling dankzij meer bronnenonderzoek en de voortgang van de wetenschap wat genuanceerder. Ik wijt de laatste jaren het wegvallen van een behoorlijke eetcultuur aan de twee oorlogen in de twintigste eeuw, plus een flinke economische crisis. En daar paste de huishoudschool een mouw aan.
Binnen drie generaties was de eetcultuur verdwenen. De huishoudscholen mikten op voedzaam en betaalbaar, niet op smakelijk. Wij zijn wellicht het enige land ter wereld dat de arme armoe keuken tot nationale trots heeft uitverkoren. Want wat te denken van een recept voor stamppot van aardappelen, bonen en havermout! Brrrr, dat is dan wel voedzaam, maar zeker geen culinair hoogstandje. Daar steekt de erwtensoep dan weer gunstig tegen af.
Mijn verhaal vertel ik op lezingen, publiceer ik in artikelen en boeken en geef ik ten beste in interviews. Want geschiedenis, dat gaat over je eigen interpretatie van feiten en gebeurtenissen. Waarbij je je natuurlijk in eerste instantie op eigen onderzoek baseert en daarnaast ook op de bevindingen van collegas, die je in boekenlijst en voetnoot kan citeren.
Twee oorlogen en een crisis, en weg was onze eetcultuur. Met die woorden kondig ik menige lezing aan, en onlangs verscheen er nog een stukje in de Pers.
Waar kwam ik dat tekstje nog meer tegen? Tja, daarmee kondigde een collega haar workshop aan tijdens een symposium later deze maand. Eh...
1. Moet ik nu blij zijn dat mijn theorie zo interessant is dat anderen deze zich ongegeneerd toe eigenen?
2. Moet ik pisnijdig zijn vanwege het plagiaat?
3. Moet ik medelijden hebben vanwege het sneue dat deze collega kennelijk geen eigen verhaal te vertellen heeft en niet weet dat het not done is om met andermans intellectueel eigendom te pronken?
Pffff. Vooralsnog zie ik net in de workshoplijst dat de haar bijdrage is komen te vervallen.

Afgeknapt uiltje

Al een paar weken hoorden we op het oprijpad een uil knorren en sissen, wanneer we de hond in het donker nog even uitlieten. Of we op wilden hoepelen, want hij moest jagen. Ook hadden we wel eens een witte schim boven ons hoofd zien spoken. En toen lag hij opeens dood op het grasveld aan de andere kant van het huis. Het bleek een kerkuil te zijn, lichte fase. En zo prachtig, maar ook heel dood. We hebben hem maar begraven. Maar de wetenschap gaat voor, inmiddels is hij verhuisd naar een tuin in Lelystad om kaalgevreten te worden. Ja, hij zal al lekker vol maden, dat gaat dus heel snel in de losse grond. Dan wordt zijn schedeltje getekend. Over een paar maanden dus meer.

Conference

Bij Kees in de boomgaard om de hoek zijn ze de peren aan het plukken. Eerst deze conferences, dan de andere soorten. Ik krijg er een paar mee. Ze zijn heerlijk sappig en flink van formaat dit jaar. Alleen... wat gaat er toch een hoop fruit verloren door het aanpikken door de kraaien. Het zijn trouwens niet alleen de kraaien die schade berokkenen. Ook de eksters lusten wel een peertje. En aan de onderkant pikken de fazanten er duchtig op los. Dat zie ik wanneer ik de hond in de boomgaard uitlaat. Bismarck jaagt de vogels op, waarbij de fazanten het hazenpad (?) kiezen onder luid geklok. Maar het is een akelig gezicht, die aangevreten vruchten. Daar heb je zo geen weet van als je de puntgave peertjes in de winkel ziet liggen.

Zonnebloem

Vandaag alleen even een mooi plaatje van de zonnebloemen in het veldje naast het huis van Hanri en Margriet in Frankrijk. Zonnebloemen met allemaal andere gezichtjes. Deze heeft wel een grappig smoeltje.

Zwervende erven

In een persbericht van de universiteit Leiden lees ik dat de Bronstijd boeren in ons rivierengebied veel honkgvaster waren dan we dachten. Een boerderij bleef ongeveer tachtig jaar in gebruik en de boerderijen vormden kleine dorpjes. Promovendus Stijn Arnoldussen spreekt van Zwervende erven. Woord kende ik nog niet, maar wat een prachtige beeldspraak. En misschien is het enige leuke aan de Betuwelijn wel alle informatie die bij de opgravingen rond het tracee hebben plaatsgevonden.
Vroeger dachten we dat de boeren in deze streken die 1400-1200 jaar BC leefden om de dertig jaar verhuisden. Maar uit Arnoldussens bevindingen blijkt dat boerderijen tot wel tachtig jaar achtereen bewoond werden, houtrot en het overlijden van grootouders ten spijt. De boeren deden moeite om een boerderij overeind te houden, luidt de conclusie van Arnoldussen. Het bouwhout dat bij de opgravingen werd gevonden bleek in de natte klei goed bewaard en dus op jaarringen te dateren. De paalgaten waren ook goed zichtbaar, zodat de vorm van de huizen en andere bouwsels goed herkenbaar was. Op basis daarvan is deze prachtige reconstructie gemaakt.

De natte klei bewaarde zelfs de voetstappen van mensen en hoefsporen van koeien.
De boerderijen uit deze periode waren ongeveer twintig meter lang en boden onderdak aan zowel mens als dier. Om de groep boerderijen stonden honderden meters lange hekwerken en de dorpjes liggen ongeveer vier kilometer van elkaar. De akkers lagen op de vruchtbare klei, dus van uitputting zal niet zo snel sprake zijn geweest. Het idee van de zwervende erven is dus niet houdbaar. Er zijn genoeg reparatiesporen aan palen gevonden om aannemelijk te maken dat de boerderij zo snel niet verlaten werd. En stortte de zaak in, dan werd er soms tot drie keer toe opnieuw een huis gebouwd op vrijwel exact dezelfde plek.

Meer is te vinden op de nieuwssite van de Universiteit Leiden.
http://www.leidenuniv.nl:80/nieuwsbrief/08902.html

Vleeseter

Nieuwe hulpwetenschappen voor de archeologie, zoals isotopenonderzoek aan het collageen in botten, levert allerlei interessante informatie op. Nu is bekend gemaakt dat Neanderthalers voor tachtig procent vleeseters waren, de rest onduidelijk gruit, maar vis..... nee, dat niet. Ook al woonden ze naast meertjes en rivieren.
De restanten van twee Neanderthalers in een Kroatische grot zijn onderworpen aan de isotopen delta (13C and delta15N) analyse bewijzen dat bijna alle proteine van dierlijke oorsprong waren.
De onderzoekers bekeken een kaakbeen en een stukje schedel, die onlangs gedateerd werden op 28000 jaar oud.
Eerder onderzoek aan Neanderthalers in Belgie en Frankrijk hadden dit ook al aangetoond. Het waren dus effectieve jagers, wanneer ze de hele groep van voldoende vlees konden voorzien. Vlees eten had kennelijk de voorkeur boven ander voedsel.
Het hele artikel is te vinden op: http://www.pnas.org

Blijft de vraag. Vonden ze vis niet lekker? Of wisten ze niet dat je die kon eten? Of was het veel werk voor weinig en ongemakkelijk voedsel?
En gaan over pakweg veertigduizend jaar stemmen in de wetenschap op die zich afvragen waarom de Europese homo sap. sap. in de twintigste eeuw geen sprinkhanen en regenwurmen at?