Aardappeleters

De vroegste aardappelrecepten in Nederlandstalige kookboeken dateren uit de tweede helft van de 18e eeuw, althans, oudere heb ik nog niet kunnen vinden. Meestal gaan ze in een stoofpot. De Geldersche keukenmeid geeft een recept voor stijfsel, het eerste echte pure aardappelrecept dat ik tegenkwam. Maar in Boeren in Nederland, geschiedenis van de Landbouw 1500-200 van Jan Dieleman (2008) lees ik dat de oudste vermelding van het telen van aardappelen in ons land dateert van 1699. Het begon - Zeeuws Vlaanderen even buiten beschouwing gelaten - in de Overbetuwe. De Bommelerwaard en het Land van Heusden Altena volgden dra.

Toen de hopteelt terugliep - in het kielzog van de teruggang van het aantal bierbrouwerijen - kwam de aardappel als nieuw gewas in beeld, net als voedergewassen als knollen en klaver. Het is dus niet helemaal duidelijk of deze piepers hier toen voor de menselijke consumptie dienden of voor het vee.

De uit Peru afkomstige aardappel werd in de 2e helft van de 16e eeuw in Europa geïntroduceerd. Al snel bleek dat de opbrengst in zetmeel van een areaal aardappelen twee tot drie keer zo hoog was als hetzelfde areaal aan rogge. Je kon er dus veel meer mensen en dieren mee voeden dan met het graan. Bijkomend voordeel: je hebt geen dure ploeg met bijbehorend stel paarden nodig om de aardappels te telen, je kon het als boer af met de spade. Dat maakte het gewas voor de keuterboer zeer aantrekkelijk. En dan is de aardappel natuurlijk ook nog eens gezond als bron van vitamine B en C, kalium, fosfor, wat magnesium en een beetje vitamine E.

Wat ik me afvraag: waar kwamen die eerste pootaardappelen vandaan? Duitsland? Ga nog eens verder speuren.
Vandaag dus een aloud beproefd recept van Rijntje Biljardt (1840), toen de aardappel al helemaal was ingeburgerd:

Aardappelensoep

Men kookt de aardappelen in eenen krachtigen bouillon, met wat zout en een weinig foelie. Wanneer men den bouillon versch, hetzij van kalfs- of ossenvleesch, gemaakt heeft, kan men de stukjes vleesch er in doen en met de soep opdisschen. Sommigen doen er ook een bosje prei en een struikje andijvie bij.

De prei is een aanrader, de andijvie vind ik niet zo geslaagd. Wel wat peterselie erover bij het opdissen en voor de liefhebbers wat versgemalen nootmuskaat.

Het plaatje is van Jozef Israëls. Van Gogh was zeker niet de enige die boeren aan de aardappelmaaltijd schilderde. Het was een thema, zo aan het eind van de 18e eeuw. Dit schilderij maakt deel uit van de tentoonstelling A la c'Arte in het Noordbrabants Museum, nog te zien tot en met 2 januari 2011.