De huisvrouw als scheikundige: Oorlogskeuken

Was de taak van de huisvrouw zo al zwaar genoeg, in de oorlog wordt het nog ingewikkelder. Lees de adviezen maar eens, die ik vond in het boekje "Voorschriften en Recepten voor de Keuken in Oorlogstijd. Wat elke Huisvrouw in tijd van oorlog en distributie moet weten.'  Het boekje koste wel 15 cent en op de kaft staat ook te lezen: Hoe bespaar ik op koffie, thee, suiker boter en gas. Het is op heel goedkoop papier gedrukt. Oorlogspapier, heette dat bij ons thuis.

Het gedoe begint al met advies hoe je het boterrantsoen kunt verdubbelen: ‘neem een half pond boter, breng een kwart liter melk aan de kook en laat het in de melkkoker afkoelen, waaraan wij een theelepeltje zout hebben toegevoegd. We gieten daarna de melk over de boter en kloppen het mengsel ongeveer vijftien minuten tot de melk geheel in de boter is opgenomen. Het halve pond boter is daarna een heel pond geworden; het vetgehalte is natuurlijk niet verdubbeld, maar je kunt er minstens twee keer zoveel boterhammen mee besmeren. En als je de kleur te licht vindt, dan kun je bijkleuren met wortelsap.

Zelf margarine maken

 

De huisvrouw krijgt opeens de rol van scheikundige of laboratoriumassistent. Immers ook het recept voor plantenboter (margarine) wordt haar niet bespaard. 'Hiervoor hebben wij nodig: 1 pond plantenvet, 3 dl. slaolie, 20 druppels boterkleursel, een halve liter karnemelk en wat zout. Smelt het plantenvet langzaam en zet het dan in water om af te koelen. Steeds roerende voegen wij er de slaolie, dan het boterkleursel en tenslotte de karnemelk bij.' Als je stevig blijft roeren ontstaan er ‘boterkluiten’. Die schep je er uit. De resterende karnemelk gebruik je voor wat anders. Vervolgens moet je de kunstboter wassen door er water door te roeren en weer af te scheppen. Net zo lang tot het water helder blijft. 

Hooikist

Dan volgt een uitgebreide aanwijzing hoe je hooikisten kunt maken, welke pannen je daarvoor het best kunt gebruiken en welke gerechten zich het best lenen om in de hooikist te zetten. Voor het maken van koffie-Extract wordt ook twee pagina’s uitgetrokken. De beste manier om zuinig met de gerantsoeneerde thee om te gaan is over te stappen op de – gezonder geachte – kruidentheeën die niet op de bon zijn, zoals lindebloesemthee, rozenbottelthee of pepermuntthee. Suiker vervangen we door glucose of blanke stroop. En nieuw voor de consumentenmarkt is de gecondenseerde taptemelk met suiker uit blik, eerst alleen voor de tropen en scheepvaart geschikt geacht. Daar kun je griesmeelpap mee maken, of lammetjespap, broodpap, tapiocapap en andere zoete schoteltjes en sausjes. De recepten op zich zijn eenvoudig, maar vooral mager en met weinig vlees, restjes vlees, of goedkoop vlees. 

Lawaaisaus

 

De boekjes wemelen ook van tips hoe je producten moet vervangen. Als er geen vlees is, maar je wilt toch jus maken, hoe doe je dat dan? Vleesloze jus heette lawaaisaus. Het had niets om het lijf, maar het bruiste enorm in de pan. Hoe maakte je lawaaisaus? Je smolt een klontje margarine in de pan en liet dat bruinworden. Dan roerde je er een lepel bloem doorheen, zorgde dat dit wel bruin werd en gaar, maar niet ging klonteren. Daarna goot je er een plens koud water bij. Dat bruiste enorm, vandaar het woord 'lawaaisaus'. Weer heel goed roeren en dan had je 'jus'.  

Copyright Lizet Kruyff, bewerking van excerpt Kaas & Kroketten.