Vergeten Heldin - de oorlogskeuken

Een oorlogs-heldin is ze niet geworden, maar een kookheldin vanm de 20ste eeuw was ze zeker wel. Eerst in tijden van crisis en armoede, daarna tijdens de wederopbouw. Ik heb het over Riek Lotgering-Hillebrand (1891 - 1984). Deze vrouw is het gezicht van Unilevers Voorlichtings Instituut (UVI). Zij staat de huisvrouw bij met raad en daad, op de radio en in de krant. Eerst als adjunct-directrice van de Nieuwe Amsterdamse Huishoudschool, later stapt ze voor hetzelfde salaris over naar Unilever. Ze reist tentoonstellingen af – tegenwoordig noemen wij dat eerder een huishoudbeurs – en geeft lezingen voor huisvrouwenverenigingen. Daarnaast houdt zij spreekuur ten kantore van de Unilevers Voorlichtings Instituut in Den Haag, Rotterdam, of Amsterdam. Het door Unilever pas verworven Unox (worst) en de Blue Band margarine krijgen zo een goede kans op de markt, al wil mevrouw Lotgering beslist geen ‘blue band meisje’ zijn en niets adviseren waar zij niet achter staat. Maar de commercie lonkt. Zo maakt mevrouw Lotgering-Hillebrand dus recepten voor het bereiden van paardenvlees op instigatie van de Nederlandse Bond voor Paardenslagers. Haar maandmenu wordt gefinancierd door Unilever, en haar tips voor vleesbereiding aangeboden door Electrisch model-vleeschouwerij J.E. Weber-Evelein, hofleverancier

Misschien het bekendst is ze wel geworden door haar kookadviezen op de radio. Voor de AVRO vulde ze vanaf 1930 tot 1967 een half uurtje voor de vrouw. Met onderbreking van de oorlogsjaren, want Riek zag niets in het werken voor de door de nazi's overgenomen omroep. Sterker nog, ze gaat in het verzet. Maar de groep waar ze deel van uitmaakt (Groep Stijkel) wordt al in april 1941 verraden en opgepakt. Haar man wordt gefusilleerd. Van de 47 'illegalen' die werden gearresteerd zullen er maar vier het einde van de oorlog meemaken. Riek Lotgering-Hillebrand is er één van. Ze zit - als ter dood veroordeelde - ruim vier jaar in verschillende gevangenissen en tuchthuizen in Duitsland.  Van wat zich in haar vaderland afspeelt heeft ze geen weet. Pas in 1946 keert ze terug.  

Haar collega’s hebben in de tussentijd hun handen vol gehad aan het adviseren over maaltijden op de bon, schaarste en alternatieve voedingsmiddelen of surrogaat.

Vanaf 1946 gaat mevrouw Lotgering in de Blue Band keuken werken, ten dienste van de verkoop van deze margarine. Het UVI is opgeheven, maar er zijn genoeg andere mogelijkheden. Zij reist naar Amerika om de mogelijkheden van diepvriesvoedsel te bestuderen. En later experimenteert ze in de Unilever proefkeuken met soep in poedervorm en andere halffabrikaten.  Veel van de experimenten doet ze gewoon thuis, omdat ze wil kunnen zien hoe een gewone huisvrouw met de spullen om moet gaan. Ze kijkt naar kleur, geur en smaak, naar textuur, prijs en bereidingsmethode. Een éénpersoons consumentenbond avant la lettre. Tot op hoge leeftijd bleef zij voor Unilever actief. In 1963 neemt ze pas afscheid.