Roomsche bonen

Ik lees het dagverhaal van mijne lotgevallen gedurende eene gevangenis en slavernij van twee jaren en zeven maanden te Algiers door Gerrit Metzon. Zijn schip werd in 1814 gekaapt door Turkse piraten. Boeiende materie, vooral wat betreft de internationale diplomatie. Er wordt ook gegeten. Om te beginnen aan boord van een gekaapt schip, waarnaar Metzon is overgebracht. Hij beschrijft het ontbijt van de Turkse kapers, mohammedanen.

Met zonnenopgang bezorgt de kok aan ieder hunner een kop koffij, die zij onder het rooken van eene pijp tabak uitdronken, waarna hij in een steenen pot, door hen medegebragt, Roomsche boonen, erweten of dunne grutten kookte.

Roomsche bonen? Een van de vele namen voor tuinbonen. Worden veel gedroogd en dan in soep verwerkt rond het Middellandse zeegebied. Hier prefereren we de jonge, vers gedopte. Maar ze zijn gedroogd een stuk smakelijker bij de verwerking dan menige andere boon.

Stoett geeft een aardige achtergrond over het gezegde In de Bonen zijn. Dat gaat over Roomsche bonen, die het eerste bloeien van alle peulvruchten.

In de boonen zijn, d.w.z. in de war zijn, het spoor bijster zijn, het mis hebben, zich vergissen, in het algemeen: verward denken of handelen. De verklaring dezer zegswijze moet gezocht worden in het bij oudere en jongere schrijvers vermelde getuigenis, dat de in het voorjaar bloeiende bloemen der groote of roomsche boonen eene bedwelmende uitwerking op den mensch hebben; wie op of nabij een bloeiend boonenveld zich te slapen legt of te lang vertoeft, wordt daardoor bevangen en duizelig en verward in het hoofd, of raakt, naar het oude volksgeloof, geheel aan het malen.
Bij V. Beverwijck, Schat der Onges. I, 86 a, lezen wij: Van yemant, die wy sien, dat met het Hooft niet wel bewaart en is... seydt (men):
De boonen bloeyen, ofte, Hy is in de Boonen. Want in het voorjaar, als de Boonen beginnen te bloeyen, bevint men dat de Vochtigheden onses Lichaams beginnen uyt te spruyten, en met dampen de Herssenen te vervollen: dewelcke dan door den welrieckenden bloessem vande Boonen ghescherpt zijnde, soo raken de Sinnen op den loop.
Zoo verklaart ook Dodonaeus:
Het Boonen bloeysel is wel lieffeliick van reuck, maer hindert nochtans de herssenen die niet sterck, maer haest beroert zijn.