Wortel en peen

Speciaal voor Eediete een aantal blogs over wortel en peen en waarom wij daar twee woorden voor hebben. Maar ze krijgt niet direct in de eerste aflevering antwoord. We bouwen het verhaal even op!

Wilde wortels komen in heel Europa voor. Ze zijn wit, dun, vezelig, en eigenlijk niet zo eetbaar. Maar de wilde rassen laten zich gemakkelijk domesticeren en dat is rond de Middellandse zee al een aantal eeuwen voor onze jaartelling begonnen. Pollen van wortelen vinden we in deze streken al vanaf de ijzertijd. Maar vanwege de geringe omvang en vezeligheid van de wilde wortel is deze groente waarschijnlijk geen hoofdbestanddeel van de maaltijd geweest.

En dan heb je de donkere wilde wortel, afkomstig uit de omgeving Afghanistan, Iran, Irak. En waarschijnlijk al behoorlijk gecultiveerd in Syrie. Plinius beschrijft die, Columella refereert zijdelings aan de wortel, Apicius geeft een recept. Maar het lijkt erop dat het in die tijd nog een delicatesse voor de elite is en geen volksvoedsel.

Officieel heet de wortel Daucus carota. Dat leidde tot het Engelse carrots, het Franse carrottes, het Duitse Karotte, hoewel ze in Duitsland ook Mohren heten. En het Nederlandse krootjes, maar dat zijn dus bietjes. We maken het nog wat ingewikkelder: De Griek Dioscorides (eerste eeuw van onze jaartelling) heeft het in zijn kruidenboek over staphylinos agrios, dat in het Duits vertaald is als 'wilde Pasteney' en dat klinkt dan weer naar pastinaak. Over alle aan deze plant toegedichte medicinale en lustopwekkende eigenschappen heb ik het maar even niet. We blijven op de culinaire toer. Dioscorides beschrijft ook een 'daucus' wat vertaald werd met Feld Moren. Apicius heeft het over carota, maar in de Romeinse wereld wordt er ook vlot pastinaca voor gebruikt. Er werd waarschijnlijk helemaal geen verschil gemaakt tussen pastinaak en wortel. Witte dingen die uit de grond kwamen, tenslotte.
Anthimus maakt het verschil ook niet: pastinacea zijn goed, en dan gaat het om zowel de pastinaak als de wortel volgens de experts. Bij Karel de Grote is dat onderscheid er opeens wel, omdat in de Capitulare de Villis sprake is van carvitae en pastinacae. Kijk, de boer en tuinder weet het verschil wel, als er geteeld en vemeerderd moet worden. Maar of de wortelen in die tijd al een kleurtje hebben? Morgen meer.